Editör: Dr. Öğr. Üyesi Gülcan İNALCIK
|
16.09.2023 Türkiye Karabağ konusunda dörtlü toplantı öneriyor. Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Rusya, Azerbaycan ve Ermenistan’a Karabağ konusunda liderler düzeyinde dörtlü bir toplantı yapmayı önerdiğini söyledi. Bu açıklamayı New York’a gitmeden önce İstanbul’da düzenlediği bir basın toplantısında yaptı. Erdoğan, “Evet, daha önce planlandığı gibi üçlü formatta görüşmeler yapmak önceliklerimiz arasında yer alıyor. Ancak dörtlü formatta bir araya gelmeyi de önerdik” dedi. Böyle bir önerinin taraflara iletildiğini ancak Türkiye’nin şu ana kadar teklife bir yanıt almadığını sözlerine ekledi. |
|
18.09.2023 Erdoğan, Ukrayna barış sürecinin kaybedeni olmayacağını dile getirdi. Türk lider Recep Tayyip Erdoğan, Ukrayna’daki durumun çözüme kavuşturulması için çaba göstermeye devam edeceğini söyledi. Erdoğan New York’ta Türk-Amerikan Ulusal Yönlendirme Komitesi tarafından düzenlenen resmî akşam yemeğinde yaptığı konuşmada “Savaşın kazananı, barışın kaybedeni olmadığı inancıyla çabalarımızı sürdürüyoruz” dedi. Cumhurbaşkanı, Türkiye’nin pozisyonunun açık ve anlaşılır olduğunu, diplomatik başarıların ortada olduğunu da sözlerine ekledi. Regnum haber ajansının bildirdiğine göre, Erdoğan, Avrupa Parlamentosu’nun ülkedeki Avrupa entegrasyon süreçlerinin durumuna ilişkin raporunun yayımlanmasının ardından yaptığı açıklamada Ankara’nın “Avrupa Birliği ile farklı yollar izleyebileceğini” dile getirdi. |
|
19.09.2023 Azerbaycan’ın Karabağ Operasyonu 19 Eylül’de Azerbaycan Karabağ’da “yerel nitelikte bir terörle mücadele operasyonu” başlattığını duyurdu. Azerbaycan Savunma Bakanlığı resmî internet sitesinden yapılan açıklamada, “Üçlü bildirinin hükümlerini sağlamak, Karabağ ekonomik bölgesindeki büyük ölçekli provokasyonları bastırmak, Ermenistan Silahlı Kuvvetleri’nin oluşumlarını topraklarımızdan silahsızlandırmak ve geri çekmek, Azerbaycan Cumhuriyeti’nin bölgedeki anayasal düzenini yeniden tesis etmek için yerel nitelikte terörle mücadele önlemleri başlatıldı” denildi. Bakü, operasyonun Ermeni Silahlı Kuvvetleri’ni bölgeden çekmek için yapıldığını söyledi. Karabağ yetkilileri operasyon sırasında can kayıpları ve yaralanmalar olduğunu iddia etti. Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan, Cumhuriyet Güvenlik Konseyi’ni topladı ve ayrıca ulusa sesleniş konuşması yaptı. Bu durum karşısında Erivan’da başbakanın istifasını talep eden protestolar başladı. Bu operasyon öncesinde 11 Eylül 2023 tarihinde Nikol Paşinyan, Ermenistan-Azerbaycan sınırındaki durumun gerginliğini koruduğu uyarısında bulunmuş, Azerbaycan’ın Dağlık Karabağ yakınlarında güç topladığını belirtmişti. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ise 12 Eylül 2023 tarihinde yaptığı açıklamada, Dağlık Karabağ’ın statüsünü etkileyen Ermenistan-Azerbaycan anlaşmazlığının çözüldüğünü ve bunun Bakü’nün bölge üzerindeki egemenliğini tanıyan “bugünkü Ermenistan yönetiminin kararı olduğunu” dile getirmişti. Ermenistan ve Azerbaycan arasındaki çatışmada barışı koruma rolü oynayan Rus tarafının çözüm için kendi seçeneklerini sunduğunu ancak Erivan’ın bunları kabul etmediğini de kaydetmişti. Bakü öncelikle bölgedeki yönetimin kendisini feshetmesi çağrısında bulunurken, Ermenistan Azerbaycan’ı “etnik temizlik” yapmakla suçladı ve olayları saldırganlık olarak nitelendirdi. Azerbaycan operasyondan Türkiye ve Rusya’nın haberdar edildiğini belirtti. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, BM Genel Kurulu’nda yaptığı açıklamada Türkiye’nin Azerbaycan’ın Dağlık Karabağ operasyonunu desteklediğini “Tek millet, iki devlet şiarıyla birlikte hareket ettiğimiz Azerbaycan’ın toprak bütünlüğünü korumak için attığı adımları destekliyoruz. “Karabağ, Azerbaycan toprağıdır.” sözleriyle dile getirdi. Erdoğan konuşmasına “Azerbaycan ve Ermenistan arasındaki müzakere sürecini en başından beri destekledik, ancak Ermenistan bize göre bu tarihi fırsatı iyi değerlendiremedi. Ermenistan’ın başta Zengezur koridorunun açılması olmak üzere daha önce verdiği sözlerin yerine getirilmesini bekliyoruz” sözleriyle devam etti. Ermenistan Dışişleri Bakanlığı, bölgede 2.000 kişilik “barış gücü” bulunan Rusya’ya devreye girme çağrısında bulundu. Moskova’dan gelen ilk tepki, barış anlaşmasına uyulması çağrısı yapmak oldu. Operasyondan dakikalar önce haberdar edildiğini açıklayan Rusya Devlet Başkanlığı Sözcüsü Dmitriy Peskov, Moskova’nın Dağlık Karabağ’da gerilimin keskin bir şekilde tırmanmasından ve çatışmaların başlamasından endişe duyduğunu dile getirdi. Peskov, Erivan ve Bakü’yü çatışmanın çözümü için zorlayıcı yöntemlerden vazgeçmeye ve daha önce imzalanan üçlü belgelere bağlı kalmaya ikna etmek olduğunu vurgulayarak, “Tek esaslı dayanak, iki ve üç yıl önce Rusya, Ermenistan ve Azerbaycan arasında imzalanan üçlü belgelerdir, bu nedenle herkesi bu belgelerin hükümlerine uymaya ve elbette bu yeni gerçekleri, yani Ermeni tarafının 1991’den itibaren Azerbaycan topraklarını tanıdığı gerçeğini dikkate almaya çağırıyoruz” açıklamasında bulundu. Peskov diğer öncelikler arasında bölgedeki Rus barış gücü askerlerinin güvenliğinin sağlanması konusunun da olduğunu ve Azerbaycan silahlı kuvvetlerinin askeri operasyon sırasında barışçıl Ermeni nüfusunun güvenliğini sağlamak için gerekli tüm önlemleri alması gerektiğini belirtti. 20 Eylül 2023 gecesi saat 00:40’da Dağlık Karabağ çevresindeki durumla ilgili olarak Rusya Dışişleri Bakanlığı tarafından yazılı bir açıklama yapıldı. Açıklamada; “Dağlık Karabağ’daki silahlı çatışmanın keskin bir şekilde tırmanmasıyla bağlantılı olarak, çatışan tarafları derhal akan kanı durdurmaya, düşmanlıkları sona erdirmeye ve sivil kayıpları ortadan kaldırmaya çağırıyoruz. Dağlık Karabağ çözümünün kaderi, Erivan’ın Ekim 2022 ve Mayıs 2023’te AB liderliğindeki zirvelerde Dağlık Karabağ’ı Azerbaycan topraklarının bir parçası olarak tanımasından önemli ölçüde etkilenmiştir. Bu durum, Rusya, Azerbaycan ve Ermenistan liderleri tarafından 9 Kasım 2020 tarihinde imzalanan Bildiri’nin imzalandığı temel koşulları ve Rus Barış Gücü Misyonu’nun pozisyonunu değiştirmiştir. Rus Barış Gücü bölgede konuşlandırıldığı günden bu yana ateşkes rejiminin sürdürülmesi ve Azerbaycan ve Ermenistan tarafları arasında temasların sağlanması görevlerini sadakatle yerine getirmiştir. Barış güçlerimiz sahadaki insani durumu düzeltme çabalarını koordine etmiş ve ayrıca Bakü ile Stepanakert arasında doğrudan diyalog başlatılmasına yardımcı olmuştur. Bu saatlerde dahi Rus Barış Gücü, tıbbi yardım ve tahliye de dâhil olmak üzere sivil nüfusa yardım sağlamaya devam etmektedir. Şimdi asıl önemli olan, Karabağ sorununun barışçıl çözümü için tüm adımların öngörüldüğü üçlü anlaşmalar dizisinin 2020-2022 yıllarında en üst düzeyde uygulanmasına acilen geri dönmek, silahlı çatışmayı durdurmak ve Dağlık Karabağ nüfusunun haklarını ve güvenliğini sağlamak için mümkün olan her şeyi yapmaktır.” denildi. Rus barış gücü komutanlığı çatışmanın taraflarına ateşi kesmeleri ve müzakerelere başlamaları çağrısında bulundu. Rusya Savunma Bakanlığı ayrıca Rus barış gücü askerlerinin halkın Dağlık Karabağ'dan tahliyesini ve tüm yaralılara tıbbi yardım sağlanmasını organize ettiğini kaydetti. Bir gün sonra, Rus barış güçlerinin arabuluculuğuyla Karabağ’da ateşkes konusunda anlaşmaya varıldı; ateşkes koşulları arasında Ermeni birliklerinin silahsızlandırılması ve ağır teçhizatın geri çekilmesi de vardı. Azerbaycan Savunma Bakanlığı, Karabağ bölgesinde bulunan Ermeni silahlı kuvvetleri ve yasadışı Ermeni silahlı gruplarının silahlarını bıraktığını, savaş mevzilerini ve askeri mevzilerini terk ettiğini ve anti-terör operasyonunun durdurularak anlaşmaya varıldığını duyurdu. Azerbaycan’ın Dağlık Karabağ’a operasyonun tamamlandığını duyurmasının ardından taraflar arasındaki ilk toplantı Yevlah’ta gerçekleşti. Azerbaycan Cumhurbaşkanı Özel Görevler Temsilcisi Elçin Amirbayov, Yevlah’taki müzakerelerin Bakü ve Erivan arasında bir barış anlaşması imzalanmasıyla sonuçlanabileceğini ve taslak belgenin Ermenistan’a teslim edildiğini söyledi. Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan, 21 Eylül Çarşamba günü üzerinde anlaşmaya varılan Dağlık Karabağ ateşkesinin genel olarak devam ettiğini söyledi: “Karabağ birlikleri yerlerinde kalmaya devam ediyor, aynı şey Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri birlikleri için de geçerli. Ateşkes rejimine çoğunlukla uyuluyor, yer yer ihlaller var. Durum genel olarak istikrarlı.” Aynı gün Rusya’nın Erivan Büyükelçiliği tarafından yapılan açıklamada, Rus barış gücü askerlerinin son derece zor bir durumda Karabağ’daki sivil halkı korumak için hayatlarını riske atarak çaba sarf ettikleri belirtildi. 21 Eylül günü İlham Aliyev ve Recep Tayyip Erdoğan telefonda Bakü’nün Karabağ’daki askeri operasyonunun sona erdirilmesini görüştü. Görüşme sonrası yapılan açıklamada “Telefon görüşmesi sırasında taraflar, yerel nitelikteki terörle mücadele önlemlerinin tamamlanması ve Azerbaycan’ın Karabağ bölgesinde bulunan yasadışı silahlı oluşumların silah bırakması ve silahsızlanması gerektiği konusunda görüş alışverişinde bulundular” denildi. Azerbaycan Savunma Bakanlığı Perşembe günü yaptığı açıklamada, Türkiye Savunma Bakanı Yaşar Güler’in Azerbaycanlı mevkidaşı Zakir Hasanov’u Karabağ’daki terörle mücadele operasyonunun “başarıyla tamamlanması” dolayısıyla kutladığını ve desteklerini ifade ettiğini belirtti. 23 Eylül günü Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, RİA Novosti’ye yaptığı açıklamada, Rus barış gücü askerlerinin Dağlık Karabağ’da barışçıl bir yaşamın tesis edilmesine katkıda bulunacağını söyledi. Lavrov, “Erivan ve Bakü liderleri iki ülkenin egemenliğinin karşılıklı olarak tanınması meselesini aralarında çözdüklerine göre, artık barışçıl yaşamın, bunun tesisinin ve güven inşasının zamanı gelmiştir. Rus barış gücü birliği buna mümkün olan her şekilde katkıda bulunacaktır.” açıklamasında bulundu. Türk Dışişleri Bakanı Hakan Fidan ise aynı gün yaptığı açıklamada, Azerbaycan’ın Karabağ’da terörle mücadele operasyonu düzenlemek zorunda kaldığını ve sorunu çözmek için başka seçeneği olmadığını söyledi. Fidan, “Azerbaycan’ın terörle mücadele operasyonu düzenlemesi, Bakü’nün sorunu çözmek için başka seçeneği kalmadığını gösteriyor. Ateşkesten sonra (2020’de) Ermenistan’ın bir dizi taahhüdü yerine getirilmedi. Azerbaycan uzun bir süre sabırla bekledi, özellikle de Zengezur koridorunun açılmasını. Verilen sözlerin yerine getirilmediği bir ortamda bunu yapmak zorunda hissettiler kendilerini” dedi. |
|
20.09.2023 Türkiye’nin Rusya Büyükelçisi M. Samsar onuruna düzenlenen protokol etkinliği hakkında 20 Eylül tarihinde, Rusya Federasyonu Dışişleri Bakan Yardımcısı A.V. Gruşko adına, Türkiye Cumhuriyeti’nin Rusya Federasyonu nezdindeki Olağanüstü ve Tam Yetkili Büyükelçisi M. Samsar onuruna, Moskova’daki diplomatik görevinin yakında tamamlanacak olması vesilesiyle bir protokol etkinliği düzenlendi. Görüşme sırasında Sayın Gruşko, Sayın Samsar’ın ve Moskova’daki Türk Büyükelçiliği personelinin Rus-Türk ilişkilerinin güçlendirilmesine yaptığı büyük katkıya dikkat çekerek, bundan sonraki çalışmalarında başarılar diledi ve ülkelerimiz arasındaki tüm ilişkiler konusunda Türk meslektaşlarıyla yakın temaslarını sürdürmeye hazır olduklarını teyit etti. Taraflar, ticaret, ekonomi ve enerji alanlarının yanı sıra bazı bölgesel ve uluslararası sorunlar da dâhil olmak üzere ikili işbirliğinin güncel konularına değindiler. |
|
22.09.2023 Peskov, Putin ve Erdoğan arasındaki görüşme hazırlıkları hakkında konuştu. Rusya Devlet Başkanlığı Sözcüsü Dmitriy Peskov, Rusya ve Türkiye liderleri Vladimir Putin ve Tayyip Erdoğan arasındaki görüşmelerin zamanlaması hakkında konuşurken, şu ana kadar herhangi bir ilerleme olmadığını ve görüşmenin kesin tarihinin de belli olmadığını söyledi: “Hayır, şu ana kadar bir ilerleme yok. Görüşme için kesin bir tarih de yok, henüz programda yok. Ancak Putin ve Erdoğan arasındaki görüşmelerin birkaç saat içinde kararlaştırıldığını biliyorsunuz, bu nedenle gerekirse burada bir sorun olmayacaktır”. Daha önce Ankara, Rusya ve Türkiye devlet başkanlarının önümüzdeki günlerde “tahıl anlaşması” konusunda telefon görüşmesi yapmasını beklediğini, tarafların Rusya’nın önerdiği “gaz merkezi” projesini ve gıda sıkıntısı çeken Afrika ülkeleri için Rus tahılının işlenmesini ele alacağını söylemişti. |
Bu sayfa Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü tarafından en son 02.10.2023 14:35:23 tarihinde güncellenmiştir.
