Editör: Dr. Öğr. Üyesi Gülcan İNALCIK
|
24.06.2023 Rusya Dışişleri Bakanlığı’ndan Tahıl Koridoru Anlaşması ile ilgili yazılı bir açıklama yapıldı. Açıklamada anlaşmanın ilan edilen insani hedeflerden çok uzakta olduğu, tahılın esas olarak AB de dâhil olmak üzere yüksek ve üst-orta gelirli ülkelere gönderildiği, en yoksul ülkelerin ise neredeyse hiçbir şey alamadığı dile getirildi. Rusya’nın taahhütlerinin uygulanmadığı ve Rusya’ya yönelik yaptırımların devam ettiği vurgulandı. Açıklamada; “Ukrayna’nın (artık Rus amonyağı olmadan) gıda ihracatı yapmasını öngören “Karadeniz girişimi”nin son kullanma tarihi yaklaşırken, BM Genel Sekreteri Guterres liderliğindeki BM yetkilileri yine kamuoyuna bir dizi açıklama yapıyor. Anlaşmanın uzatılmasını ve hatta genişletilmesini savunuyorlar ve yerel tarım ihracatının normalleştirilmesine ilişkin Rusya-BM Memorandumunu uygulamak için yorulmak bilmeden çalıştıklarını bildiriyorlar. Bir kez daha küresel gıda güvenliği, muhtaçlara yardım ve açlıkla mücadele gibi alışılagelmiş tezlere başvuruyorlar. Ancak gerçek aynı: BM Genel Sekreteri tarafından önerilen ve bir yıl önce İstanbul’da imzalanan anlaşmalar paketinden sadece “Karadeniz Girişimi” uygulanıyor. Aynı zamanda, ilan edilen insani hedeflerden çok uzakta: tahıl esas olarak AB de dâhil olmak üzere yüksek ve üst-orta gelirli ülkelere gönderiliyor. En yoksul ülkeler ise neredeyse hiçbir şey alamıyor. Deniz trafiğinin yanı sıra Brüksel, Ukrayna’dan kara “güvenlik koridorları” yoluyla da gıda ihraç ediyor ve Doğu Avrupa ülkelerinin pazarlarını yolda ucuz ürünlerle dolduruyor. Rusya-BM Memorandumu konusunda hiçbir şey yapılmadı. Batılılar, küresel Güney de dâhil olmak üzere dünya pazarlarındaki gıda ve gübre arzı üzerindeki yıkıcı etkilerine bakmaksızın, Rusya’ya yönelik yasadışı tek taraflı yaptırımları sürdürdüklerini ve sıkılaştırdıklarını açıkça söylemekten artık çekinmiyorlar. Memorandumda öngörülen beş “sistemik” görevden üçü [Rosselkhozbank’ı SWIFT’e bağlamak, yedek parça tedarik etmek ve Togliatti-Odessa amonyak boru hattını yeniden canlandırmak] hâlihazırda fiilen gündemden çıkarılmış durumda. Diğer ikisi için [taşımacılık lojistiği ve sigortacılığın normalleştirilmesi ve banka varlıklarının blokajının kaldırılması] hiçbir ilerleme görünmüyor. Bu çerçevede, Birleşmiş Milletler’in yorulmak bilmeyen çabalara ilişkin iyimser açıklamalarıyla uluslararası toplumu yanıltma girişimleri, ancak bir yıl sonra bile herhangi bir sonuç vermemiş olması daha da şaşırtıcı görünüyor. BM Genel Sekreteri’nin Karadeniz Girişimi çerçevesinde Ukrayna’nın gıda ihracatının azalmasından duyduğu hayal kırıklığını ifade etmesi daha da uygunsuz görünüyor. Hem İstanbul anlaşmalarında hem de bizzat Guterres’in ayrı bir önerisinde yeniden açılması öngörülen amonyak boru hattının 5 Haziran’da baltalanmasının cevapsız bırakılması dikkat çekicidir.” denildi. |
|
25.06.2023 Cumhurbaşkanı Erdoğan NATO Genel Sekreteri Stoltenberg ile Rusya’daki isyan girişimini görüştü. Cumhurbaşkanlığı ofisinden yapılan açıklamaya göre Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg ile 24 Haziran’da Rusya’da meydana gelen olayları ve İsveç’in ittifaka üyelik ihtimalini görüştü. Erdoğan 24 Haziran Cumartesi günü Rus mevkidaşı Vladimir Putin ile yaptığı telefon görüşmesinde Rusya’daki son gelişmelerden kimsenin faydalanmaması gerektiğini, Ankara’nın durumun çözümüne katkıda bulunmaya hazır olduğunu söylemişti. Erdoğan’ın ofisinden yapılan açıklamada, “İki taraf Rusya’daki son gelişmeleri ele aldı ve Rusya’daki gerilimin sona ermesinin Ukrayna’da geri dönüşü olmayan bir insani felaketi önlediğini vurguladı” denildi. |
|
26.06.2023 Kaynak: Tahıl anlaşmasının uzatılması görüşmeleri Temmuz ayından itibaren yoğunlaşabilir. Süreç hakkında bilgi sahibi bir kaynak RİA Novosti’ye yaptığı açıklamada, tahıl anlaşmasının uzatılmasına ilişkin müzakere sürecinin Temmuz ayı başından itibaren yoğunlaşabileceğini ve üst düzey görüşmelerin yapılabileceğini söyledi. Daha önce Rusya Dışişleri Bakan Yardımcısı Sergey Verşinin, Rusya’nın 18 Temmuz’un tahıl anlaşmasının son günü olması için çaba gösterdiğini söylemişti. BM daha önce Karadeniz Girişimi’nin genişletilmesinin önündeki tüm engellerin kaldırılması çağrısında bulunmuştu. |
|
26.06.2023 Türkiye, tahıl anlaşması sırasında Ukrayna’nın 32 milyon tondan fazla tahıl ihraç ettiğini açıkladı. Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Abdulkadir Uraloğlu 26 Haziran’da yaptığı açıklamada Kiev’in, tahıl anlaşması süresince yaklaşık bir yıl boyunca Ukrayna’daki limanlardan 32 milyon tondan fazla tarım ürünü ihraç ettiğini dile getirdi. Uraloğlu, “1 Ağustos 2022’den 20 Haziran 2023’e kadar tahıl koridoru boyunca ihraç edilen tarım ürünlerinin hacmi 32 milyon 58 bin 685 ton oldu” dedi. Bu miktarın yaklaşık 4 milyon tonunun Afrika ülkelerine gönderildiğini açıklayan Uraloğlu, altı ay önce %6 olan Ukrayna’dan Afrika kıtasına gönderilen tahıl payının şu anda %12’ye yükseldiğini sözlerine ekledi. Türkiye Ulaştırma Bakanlığı Başkanı, Ukrayna’dan en fazla tarım ürününün - yaklaşık 7.7 milyon ton – Çin’e gönderildiğini kaydetti. Bu ülkeleri İspanya (5.9 milyon ton) ve Türkiye (3.6 milyon ton) takip ediyor. |
|
27.06.2023 Peskov: Kremlin, Ukrayna konusunda Batı ve Brezilya’nın dâhil olduğu bazı görüşmelerden haberdar değil. Rusya Devlet Başkanlığı Sözcüsü Dmitriy Peskov gazetecilere yaptığı açıklamada, Kremlin’in Ukrayna’daki durumun çözümüne ilişkin Temmuz ayında başlayabileceği iddia edilen görüşmeler hakkında hiçbir şey bilmediğini söyledi. Daha önce Alman televizyon kanalı ARD, hafta sonu Kopenhag’da yapılan üst düzey uluslararası istişarelerin ardından Ukrayna’daki durumun çözümüne ilişkin resmi görüşmelerin Temmuz ayında başlayabileceğini bildirmişti. Kanal, Rusya’nın bu görüşmelere katılıp katılmayacağını belirtmedi. Peskov, “Kremlin bu konuda hiçbir şey bilmiyor ve muhtemelen daha fazla bilgi için ARD kanalıyla temasa geçmesi gerekiyor” dedi. |
|
28.06.2023 Kaynak: Türkiye ve BM, Rusya’nın tahıl anlaşmasından çekilmesinin yaratacağı riskler konusunda Batı’yı uyardı. Süreç hakkında bilgi sahibi bir kaynak RİA Novosti’ye tahıl anlaşmasının uzatılmasına yönelik müzakerelerin sürdüğünü ancak Rusya’nın anlaşmadan çekilme olasılığının yüksek olduğunu söyledi. Kaynak, “Sevindirici bir haber olmasa da bu olasılık hala yüksek” dedi. Kaynak, Türkiye ve BM’nin hem Rus tarafı hem de Batılı muhataplarla temas halinde olmaya devam ettiğini kaydetti. RİA Novosti’nin haberine göre, Moskova ise Batı’yı tahıl anlaşmasında yaşanacak olumsuz gelişmelerin tarım ürünleri fiyatlarının artmasına ve ihtiyaç sahibi ülkelerde gıda güvenliği konusunda büyük bir soruna yol açacağı konusunda uyarıyor. Dışişleri Bakan Yardımcısı Sergey Verşinin’e göre Moskova 18 Temmuz’un tahıl anlaşmasının son günü olması için çalışıyor. Başkanlık Basın Sekreteri Dmitriy Peskov 21 Haziran’da yaptığı açıklamada, Rusya’ya verilen taahhütler yerine getirilmediği için anlaşmanın uzatılması için herhangi bir ön koşul bulunmadığını söylemişti. |
|
28.06.2023 Türkiye ve Finlandiya İsveç’in NATO üyeliğini önümüzdeki hafta görüşecek. İsveç’in Kuzey Atlantik İttifakı üyeliği konusunda Türkiye, Finlandiya ve İsveç’ten temsilcilerin katılacağı bir zirve toplantısı önümüzdeki hafta Brüksel’de gerçekleştirilecek. Konuyla ilgili açıklama NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg tarafından 27 Haziran Salı günü yapıldı. Hollanda’nın Lahey kentinde bir basın toplantısı düzenleyen Stoltenberg, “Vilnius zirvesinden önce olumlu bir çözüm için umut var. Finlandiya, İsveç ve Türkiye'nin önümüzdeki hafta Brüksel'de bir araya gelmesi konusunda anlaştık.” dedi. |
|
28.06.2023 ABD ve Türkiye başkanlarının danışmanları Rusya’daki durumu görüştüler. ABD Başkanı’nın Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan, Türk mevkidaşı Atıf Çağatay Kılıç ile Rusya’daki gelişmeleri ve tahıl anlaşmasını görüştü. Beyaz Saray’dan yapılan açıklamada, “Rusya’daki son gelişmelerin yanı sıra Türkiye’nin Karadeniz Tahıl Girişimi’nin uzatılması yönündeki çabalarını ele aldılar” denildi. Taraflar ayrıca silahlı çatışmada Ukrayna’ya verilen desteği ve 11-12 Temmuz’da Vilnius’ta yapılacak NATO zirvesinde ele alınacak konuları da görüştüler. |
|
28.06.2023 Lavrov , Yeni Delhi’deki G20 zirvesi hazırlıklarını büyükelçilerle görüştü. Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov 28 Haziran’da G20 üyesi bazı ülkelerin büyükelçileriyle bir araya geldi. Toplantıya Arjantin, Brezilya, Hindistan, Endonezya, Çin, Meksika, Suudi Arabistan, Güney Afrika ve Türkiye’nin Rusya’daki diplomatik misyon şefleri katıldı. Toplantıda Hindistan’ın G-20 Dönem Başkanlığı ve bir dizi güncel konu ele alındı. Rusya basın servisi tarafından yapılan açıklamada, “9-10 Eylül tarihlerinde Yeni Delhi’de düzenlenecek olan G20 zirvesinin hazırlanması ve gerçekleştirilmesi konularına özellikle dikkat çekildi” denildi. Basın servisi, toplantıya katılanların Küresel Güney’in sosyo-ekonomik sorunlarına ilişkin görüşmelerin depolitize edilmesi gerektiğini belirttiklerini kaydetti. Katılımcılar ayrıca gelişmekte olan ekonomilerin çeşitli kurumlardaki rolünün arttırılmasının önemli olduğunu belirttiler. Rus tarafı Hindistan'ın G20 Dönem Başkanlığına verdiği desteği yineledi. Gayrimeşru yaptırımların uluslararası kalkınma beklentileri, gıda ve enerji güvenliği üzerindeki yıkıcı etkisine ilişkin bir analiz yapıldı. Lavrov ayrıca Batı’nın gelişmekte olan ülkelere baskı uygulayarak onları Ukrayna’daki silahlı çatışmayı uzatarak Kiev’e silah tedarik etmeye zorlamak da dâhil olmak üzere maceracı planlarına çekme girişimlerini de değerlendirdi. |
|
30.06.2023 24 Haziran gecesi Rusya’da silahlı bir isyan girişiminde bulunulmuş, PMC Wagner’in kurucusu Yevgeniy Prigojin Moskova’ya yürüyeceğini duyurmuş ve ayrıca Rostov-na-Donu kentindeki Güney Askeri Bölge karargâhını abluka altına alarak şehrin askeri tesislerinin kontrolünü ele geçirmişti. Olay Wagner lideri Prigojin’in Rusya Silahlı Kuvvetleri’nin kendi kamplarına füze saldırıları düzenlediği iddiası üzerine patlak vermişti. Bu iddianın ardından Savunma Bakanlığı ve Federal Güvenlik Servisi böyle bir durumun olmadığını belirtmişti. Silahlı isyan, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in onayı ve bilgisiyle Belarus lideri Aleksandr Lukaşenko’nun gün boyunca yürüttüğü müzakereler sonucunda Wagner savaşçılarının Moskova’ya doğru ilerlediği saatlerde bastırıldı. Aynı gün akşam saatlerinde Kremlin durumu yatıştırmak için anlaşmaya varıldığını bildirdi. Varılan anlaşmanın ardından hakkındaki suçlamaların düşürülmesi ve Belarus’a gitmesi karşılığında Prigojin tutuklanmadı. 27 Haziran’da FSB ceza davasının düştüğünü bildirdi. Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Moskova’da uluslararası ilişkilerle ilgili bir brifingde yaptığı açıklamada, Yevgeniy Prigojin’in 24 Haziran’daki isyan girişiminin kargaşadan başka bir şey olarak adlandırılamayacağını söyledi. Lavrov, “Rusya, her türlü zor sınavdan, ki bu çetin sınavdan daha fazlasıydı, daha sağlam ve daha güçlü bir şekilde çıktı” dedi. Ayrıca Lavrov, Batı’da Rusya’nın istikrarı konusunda şüpheleri olan varsa, bunun “onların sorunu” olduğunu söyledi. |
|
01.07.2023 BM, WFP’nin Ukrayna’dan 2021’dekiyle aynı miktarda buğday satın aldığını açıkladı. BM, Dünya Gıda Programı’nın (WFP) Ukrayna’dan 2021’de olduğu gibi yine aynı miktarlarda buğday satın aldığını ve tahıl anlaşması kapsamında en az gelişmiş ülkelere ve Sahra altı Afrika’ya ihraç edilen buğdayın payının özel askeri operasyon öncesi seviyeden neredeyse hiç değişmediğini söyledi. BM’nin yorumu, Rusya’nın Karadeniz Tahıl Girişimi’nin başlangıçta amaçlandığı gibi işlemediği yönündeki iddialarını yinelediği bir dönemde geldi. Rusya’nın da belirttiği üzere, başlangıçta verilen güvencelerin aksine, zengin ülkeler düzenlemenin ana yararlanıcıları olmuş, Avrupa Birliği tahılın yaklaşık %40’ını alırken, Dünya Gıda Programı listesinde yer alan en yoksul ülkelere ihraç edilen tahılın %2.5’inden biraz fazlasını almıştır. Karadeniz Girişimi 17 Temmuz’da sona eriyor. Rus temsilciler anlaşmanın uzatılması için herhangi bir ön koşul görmediklerini defalarca ifade etmişlerdir. BM’den yapılan açıklamada, “Daha da önemlisi, Dünya Gıda Programı, Afganistan, Etiyopya, Kenya, Somali, Sudan ve Yemen’deki insani yardım operasyonlarını desteklemek için Karadeniz Girişimi kapsamında yaklaşık 700.000 ton satın alarak Ukrayna’dan 2021’de olduğu gibi yine aynı miktarlarda buğday satın alıyor” denildi. BM’e göre bu tahıl anlaşması bugüne kadar Ukrayna’nın Karadeniz’deki üç limanından üç kıtadaki 45 ülkeye 32 milyon tondan fazla gıda maddesi ihraç edilmesini sağladı. |
|
01.07.2023 BM, Rusya’nın tarımsal ihracatına yönelik yaptırımların hafifletilmesini sağladı. BM’nin basın ofisinden yapılan açıklamada, BM’nin ABD, İngiltere ve AB ülkelerinin Rusya’dan yapılan tarımsal ihracata yönelik Rusya karşıtı yaptırımlardan vazgeçmeleri için “önemli bir çaba” sarf ettiği belirtildi. BM’den yapılan açıklamada, “Temmuz 2022’de (Rusya ile BM arasında) Mutabakat Zaptının imzalanmasından bu yana BM, Avrupa Birliği, İngiltere ve ABD de dâhil olmak üzere ilgili makamlarla ve özel işletmelerle, Rus gıda ve gübrelerinin ihracatını kolaylaştırabilecek gıda ve gübre yaptırımlarından muafiyetlerin uygulanması için önemli çabalar sarf etmiştir” denildi. BM, Rus tarım ürünlerinin küresel pazarlara erişimini kolaylaştıracak yasal ve politik mekanizmalar oluşturmaya odaklandığını söyledi. Bu çabanın bir parçası olarak BM, ABD ve İngiltere’de gerekli lisansların alınmasına yardımcı olduğunu ve AB’nin dokuzuncu yaptırım paketinden bir dizi muafiyet sağladığını söyledi. “Kilit çözümler” üzerinde çalışmaya devam ettiğini belirtti. |
Bu sayfa Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü tarafından en son 03.07.2023 12:26:32 tarihinde güncellenmiştir.
